Türkiye’nin özelikle seçim öncesinde finansman konusunda çok tartışılan Rusya enerji ödemeleri yeniden gündemde. Mayıs 2023 seçimlerinin ardından yeni kabinede görev alan Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar’ın Rusya ziyareti de bu açıdan ilgi çekiyor. Türkiye’nin doğal gaz alımlarında ‘Rusya’ya borcu’ kapsamında kulisler hareketlenirken, ‘enerji merkezi’ olma yolunda da söylemler ilgi çekiyor.
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar, Moskova’da “Rus Enerji Haftası”na katılarak önemli isimlerle de görüşmeler yaptı. Bayraktar, Rusya Başbakan Yardımcısı Aleksandr Novak ve Gazprom Başkanı Aleksey Miller ile bir araya geldi.
Mayıs 2023 seçimleri öncesinde çok konuşulan, ‘Türkiye’nin Rusya’ya doğal gaz borcu ödemeleri’ halen bir muamma olarak yerini koruyor.
Türkiye ile Rusya ilişkilerinde ‘savunmadan tarıma, enerjiden turizme’ çok sektör bulunurken, en fazla yer edinen enerji, stratejik olarak da önemli görülüyor.
Türkiye’nin doğal gaz ve petrol gereksiniminin hemen hemen hepsini ithalatla karşılamasında Rusya, öne çıkıyor.
TCMB’nin KİT’lere 1 yıldan fazla süredir döviz satışı yapmadığı bilinirken, bu döviz satışlarında aslan payını BOTAŞ oluşturuyordu.
BOTAŞ’ın da Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) raporlarına göre en çok alım yaptığı ülke Rusya oluyordu. EPDK’nın, ‘2022 Yılı Doğal Gaz Sektör Raporu’ Türkiye’nin geçen yıl 54 milyar 661,67 milyon metreküp doğalgaz ithal ettiğini, bunun yüzde 42,10 oranının Rusya’dan olduğu görülüyordu. Yüzde 26,29 ile İran, yüzde 16,90 ile Azerbaycan ve yüzde 14,71 ile Cezayir ardından geliyordu. BOTAŞ bu alımlar için TCMB’den döviz satışıyla kaynak sağlıyor.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), büyük bölümünün BOTAŞ olduğu tahmin edilen KİT’lere döviz satışında en son 2022 yılının ilk 6 aylık döneminde 17 milyar 971 milyon dolar işlem yapılırken, 2022 yılının ikinci yarısının tamamında ve 2023 yılında bir satış gerçekleştirilmedi.
BOTAŞ’ın bu göstergelerle bir süredir Rusya’ya ödeme yapmadığı da bu açıdan bakıldığında ilgi çekiyor. Mayıs 2023 seçimleri öncesinde de konuşulduğunu belirttiğimiz bu ödemeler o dönem 20 milyar dolarlık bir doğal gaz faturasını içeriyordu.
Dönemin Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez, seçim öncesinde katıldığı bir yayında, ‘Rusya ile Gazprom’la fiyatların olağanüstü artmasıyla belli bir rakamın üzerindeki ödemelerin ertelenmesi konusunda mutabakat sağlandı. Bir müzakere yapıldı’ demişti. Resmi, başka bir açıklama olmadı.
Aylar itibariyle KİT’lerin Merkez Bankası’ndan döviz alımı şu şekilde gerçekleşti:
Bayraktar, görüşmelerini sosyal medya hesabından paylaşırken, Gazprom Başkanı Aleksey Miller ile olan görüşmesinde “Görüşmemizde iki ülke arasında doğal gaz alanındaki mevcut iş birliklerini değerlendirdik” açıklaması ilgi çekti.
Halk TV’de Olcay Aydilek haberine göre, Bayraktar’ın Miller’la görüşmesi sonrası ‘Ankara-Moskova hattında enerji kulisleri hareketlendi.’
‘Kulislerde, Türkiye’nin Rusya’ya olan ve artan milyarlarca dolarlık doğal gaz borcu ve borç yapılandırılması konuşulmaya başlandı’ diyen Aydilek,
Türkiye’nin, Rusya’ya olan doğal gaz borcunun artarak 27,5 milyar dolar olduğunun konuşulduğunu iddia ederken, yeniden borç yapılandırılmasının da müzakere edildiğini belirtti.
BOTAŞ’ın doğal gaz borcunun arttığını ve henüz 30 milyar doları bulmadığı iletilirken, borcun ödemesi, koşulları, vadesi gibi detayların henüz netlik kazanmadığı da iddia ediliyor.
Bayraktar, Novak ile görüşmesinin paylaşımında ise “yeni iş imkanlarını değerlendirdik” şeklinde nitelendirdi.
Olcay Aydilek, Rusya’nın Türkiye’de kurmak istediği ve ‘İstanbul Finans Merkezi’nin bir kulesinin enerji merkez olması’ şeklinde Cumhurbaşkanı nezdinde açıklamalara da konu olan ‘enerji hub’ ya da merkezi olması konusunda da Adana-Ceyhan ve Gaziantep illerinin gündemde olduğunu, Rusya’nın, bu iki nokta üzerinde durduğunu belirtiyor.
“Bir diğer önemli konu da nükleer santral…”
Rusya’nın Mersin Akkuyu’da inşa ettiği 4 bin 800 megavat gücünde olması planlanan Türkiye’nin ilk nükleer santrali konusunda, Sinop’ta inşa edilmesi planlanan ikinci nükleer santrale de Rusların talip olduğu iddia ediliyor.
2024 yılında 2. nükleer santral konusunun açıklığa kavuşacağı da konuşuluyor. Ayrıca Ruslar’ın Akkuyu’ya Türkiye’den bir kamu şirketinin yüzde 49 oranında ortak olmasını istedikleri de bu konuda ikili görüşmeler yapıldığı da belirtiliyor.
