Nureddin Nebati Hazine ve Maliye Bakanı olanı bugün tam 6 ay oldu…. Yeni iktisat modeli ile birlikte vazifeye gelen Nebati’nin 6 aylık periyodunda vaat edilenin tam zıddı bir tablo ortaya çıktı. Dolar, enflasyon, faiz ve cari açık süratle yükseldi. İşsizlik de azalmak bir yana arttı.
Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Lideri Recep Tayyip Erdoğan, 30 Kasım 2021’de katıldığı bir televizyon programında yaptığı açıklamada Türkiye’nin ‘yeni iktisat modeline’ geçtiğini ilan etmişti.
Erdoğan, “Yeni iktisat modeliyle, yüksek faiz vererek sıcak para çekme siyasetini elimizin zıddıyla itiyoruz. Düşük faizle, üretimi ve ihracatı destekleyeceğiz” demişti.
Akabinde 2 Aralık 2021 günü Hazine ve Maliye Bakanı Lütfi Elvan misyonundan ayrıldı. Elvan’dan boşalan koltuğa Bakan Yardımcısı Nureddin Nebati atandı.
Nebati, misyona atanmasının akabinde Twitter hesabından yaptığı paylaşımda “Rabbim, kolaylaştır, zorlaştırma, Rabbim hayırla sonuçlandır. İşimizde bize doğruluk ver, bizi muvaffak kıl. Sn. Cumhurbaşkanımızın şahsımı layık gördüğü Hazine ve Maliye Bakanlığı misyonunu hayırla ifa etmeyi, bize gösterdiği itimada layık olmayı Rabbim nasip etsin inşallah” satırlarını paylaştı.
NEBATİ’NİN İŞİ SIKINTI
Erdoğan’ın ‘yeni iktisat modelini’ ilan ettiği 30 Kasım’da 12,96 olan dolar/TL kuru, 20 Aralık’ta 18,36’ya kadar yükselmişti.
Yüksek cari açık, yüksek enflasyon ve eksi gerçek faiz nedeniyle baskı altındaki dolar kuru, TCMB rezervleri kullanılarak ve kur muhafazalı mevduatla TL tasarrufların dövize endekslenmesi sayesinde tutulmaya çalışıldı. Nebati ile geçen 6 ayın sonunda dolar kuru bugün 16.50 düzeyine tekrar dayanmış durumda.
ENFLASYON CANAVARI GÜNDEN GÜNE BÜYÜYOR
TCMB’nin faiz indirimlerine başlaması öncesinde Ağustos 2021’de resmi yıllık tüketici enflasyonu yüzde 19,25’ti. TCMB’nin siyaset faizi de yüzde 19’du.
Erdoğan’ın yeni iktisat modelini ilan ettiği kasım ayında ise enflasyon yüzde 21,31 olurken, siyaset faizi yüzde 15’e çekilmişti.
TÜİK’e nazaran, nisan ayı tüketici enflasyonu yüzde 69,97 oldu. Martta oran yüzde 61,14 idi. ENAG ise nisan enflasyonunu yüzde 156,86 olarak açıkladı. Enflasyonda 20 yıllık AKP hükümetleri devrinin yeni tepesi görülürken, mayıs ayı enflasyon verisinin yüzde 70’i aşması bekleniyor.
FAİZ BİLMECESİ
Merkez Bankası siyaset faizini yüzde 14’te sabit tutmaya devam ederken Hazine’nin ödediği faiz ve borç yükü günden güne artıyor. Nisan ayı prestijiyle iç borç anapara ödemesi 1 trilyon 483 TL’ye ulaşırken, faiz ödemesi ise 1 trilyon 743 TL olarak kaydedildi. Cumhuriyet tarihinde birinci sefer AKP ile kamunun faiz borcu, anapara borcunu geçti. Aralık 2021’de anapara ödemeleri 1 trilyon 316 milyar TL, faiz ödemeleri ise 794.7 milyar TL tutarındaydı. Anaparada dört aylık artış oranı yüzde 13 olurken, faiz fiyatındaki artış yüzde 119’u buldu.
KREDİ FAİZLERİ DE YÜKSELDİ
Bankaların ortalama gereksinim kredisi faizleri, TCMB’nin faiz indirimleri öncesinde ve 30 Kasım 2021’de yüzde 23 düzeylerindeydi. Bugün ise yüzde 28’in üzerinde yer alıyor.
TCMB’nin faiz indirimleri öncesinde yüzde 21’lerde olan ticari kredi faizleri, 30 Kasım’da yüzde 18’lere kadar gerilemişti lakin bugün yeniden yüzde 21 düzeylerinde bulunuyor.
Enflasyona oranla kredi faizlerinin düşük kalmasında TCMB’nin siyaset faizini düşük tutması ve kur muhafazalı mevduattaki yüzde 17 sınırlaması tesirli oluyor.
ARAÇ SAHİPLERİ ARTIRIM YORGUNU
Dünyada güç fiyatlarının süratle arttığı bir devirde döviz kurlarını artıracak faiz operasyonuna imza atılması, TL cinsi fiyatların katlanmasına neden oldu.
Akaryakıtın litre fiyatı, Nebati vazifeye başladığında 9,67 TL idi. Motorin ise 9.34 lira düzeyindeydi. Bugün ise akaryakıtın litresi 26.23 TL’den motorininki ise 25.94 TL’den satılıyor.
Akaryakıtta artırım oranı, Nebati’nin misyona gelmesinden bu yana yüzde 171,25 oldu. Bu periyotta motorin ise yüzde 177,73 oranında zamlandı.
GÜÇTE FATURA BÜYÜDÜ
Nureddin Nebati, Hazine ve Maliye Bakanlığı’na geldikten sonra vatandaş konutta kullandığında elektrikte yüzde 57,9 – 136,8 aralığında elektrik artırımına maruz kaldı.
Tıpkı periyot aralığında ticarethanelere yansıyan elektrik artırım oranı yüzde 110,9-181,3 aralığında değişirken; endüstriciler için bu oran yüzde 237,5’i buldu.
Son 6 ayda doğalgaz artırımları ise meskenler için yüzde 119,4 oldu. Bu oran işyerleri için yüzde 148 ila yüzde 215 aralığında değişirken, elektrik üreticileri için ise yüzde 160,4 halinde gerçekleşti.
CARİ AÇIK KATLANDI
Hükümetin yeni iktisat modelindeki en büyük savı, TL’nin bedelinin düşük tutulmasının getireceği ‘rekabetçi kur’ avantajı ile cari fazla vermekti. Lakin tablo, emtia fiyatlarının yüksek seyretmesinin tesiriyle tam aykırısı oldu.
2022 yılının birinci çeyreğinde Türkiye iktisadı 18.1 milyar dolar cari açık verdi. 2021 yılının tamamında cari açık 14.9 milyar dolar olmuştu.
Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin akabinde sert yükselen petrol, doğal gaz ve hububat fiyatlarının Türkiye’nin cari açığını daha da büyütmesi bekleniyor. Türkiye’ye gelen turistlerin en önemli kaynağı olan iki ülke ortasındaki savaş sebebiyle turizm gelirlerindeki risklerin de cari istikrar üzerinde ek baskı oluşturması öngörülüyor.
İŞSİZLİK AZALACAKTI
Yeni iktisat modelinde işsizliğin azalacağı tez edilmişti. 1 Aralık’ta yüzde 11,2 olan TÜİK’in dar tarifli işsizlik oranı son bilgiye nazaran martta yüzde 11,5’e yükseldi. 1 Aralık’ta yüzde 22,1 olan TÜİK’in geniş tarifli işsizlik oranı da ocakta yüzde 22,7’ye yükseldi.
Önümüzdeki aylarda iktisattaki yavaşlamayla birlikte işsizliğin artması bekleniyor.
3.6 MİLYON YENİ İCRA BELGESİ
Vatandaşın borç ödemelerinde yaşanan badire, icra iflas istatistiklerine de yansıdı. 1 Ocak-13 Mayıs günleri ortasında icra ve iflas dairelerine toplam 3 milyon 664 bin yeni evrak geldi.
