Ekmeğe bir yılda beşinci artırım yolda
Seher Alp
5 min read
2022’nin başından beri yükselen enflasyon başta sofraların vazgeçilmesi olan ekmek olmak üzere bütün besin eserlerine arka arda artırımlar yapıldı. Yapılan artırımlar karşısında alım gücü her geçen gün düşen vatandaş ise fiyat yükselişlerinin artık durmasını istiyor. Bu durum İzmir’de fırıncı esnafı ile vatandaş ortasında ekmek arbedesine dönüştü.
İzmir’de Temmuz başından itibaren 210 gramlık ekmeğin satış fiyatı 1 TL artırım ile 4 liraya çıktı. Bir yılda dördüncü artırıma karşın bu fiyatın da maliyetlerini kurtarmadığını söyleyen fırıncı esnafı ekmeğe tekrar artırım beklentisi içinde. Ekmek fiyatının artmasının başka besin eserlerinin de kıymetlenmesine yol açtığından şikayet eden İzmirliler ise ekmeğe artırım yapılması yerine üreticilerin maliyetlerinin düşürülmesini istiyor.
FIRINCI: 5 LİRANIN ALTINDA EKMEK OLMAMALI
Ekmek fırını işletmecisi Mahmut Kendir 1 liralık artırım için “Artan maliyetleri göz önünde bulundurursak muhakkak kâfi olmadı. Un fiyatlarına yüzde 600 civarında bir artırım geldi. 96 liradan unu alıyorduk, artık 530 lira oldu. Haliyle 1 liralık bir artırım katiyen bir mana tabir etmiyor. Elektrik keza. 40 bin liraya yakın elektrik ödüyoruz. Şu anda 5 liranın altında ekmeğin satılmaması gerekiyor ki biz de güzel makus bir formda işimizi çevirebilelim” dedi.
“TMO’NUN UCUZ UN DAYANAĞI KÂFİ DEĞİL, BU YALNIZCA BİZİ GÜLDÜRÜYOR”
VOA Türkçe’den Soner Kızılkaya ve Oğulcan Bakiler’in sorularıı yanıtlayan Kendir, Toprak Mahsulleri Ofisi’nin (TMO) mutabakatlı un fabrikalarından düşük maliyetle fırıncı esnafına un satışı yapmasının da kâfi bir takviye olmadığını belirterek “O bizi bir nevi güldürmeye çalışıyor fakat yetmiyor. Direkt fabrikalardan aldığımız için fabrika da yarı yarıya un veriyor. Yani 100 torba un aldığımız vakit 50’sini kendi unundan, 50’sini de devletin vermiş olduğu undan veriyor. Kendi unları 530 lira, devletin vermiş olduğu un ise 340 lira. Depomda en az bin çuval unum vardı. Artık 200 çuval un depolayabiliyorum. Üstüne üstlük artık yalnızca peşin alabiliyoruz, daha evvel unculardan açık hesap alabiliyorduk” diye konuştu.
“MALİYETİ KARŞILAMIYORSA MECBUR ARTIRIM KOYACAKSIN”
Bir öteki fırıncı esnafı olan Nihat Taşkın da ekmeğin fiyatının 5 TL’ye çıkarılması talebini tekrarladı. Taşkın “Eskiden mayayı 75 liradan alıyorduk, artık 250 TL. Evvelce bir çuval unu 175 liradan alıyorduk, artık 500 TL. Bu nasıl kurtaracak maliyeti? Eleman çıkarsan olmuyor. Bir sürü eleman çalışıyor. Maliyeti karşılamıyorsa mecbur artırım koyacaksın. Evvelden üretimde bu türlü bir düşüncemiz yoktu. Her şey bol epeyce ucuz formda satılıyordu ve maliyeti kurtarıyordu. Artık her şeye, her gün artırım geliyor. Onlar artırım yaptıkça artık mecburen biz de ekmeğe artırım koyuyoruz” sözlerini kullandı.
“İNSANLAR ARTIK BİR POĞAÇA, BİR AÇMA, BİR BOYOZ YİYEMEZ HALE GELDİ”
Taşkın, artık artırım yapmak istemediklerini de vurgulayarak devletten girdi maliyetlerinin düşürülmesi için dayanak istedi. Müşterilerin ekmeğe arka arda artırım yapılmasına reaksiyon gösterdiğini anlatan Taşkın, “Bazı müşterilerimizde ekmek parası bile yok. Günde tahminen yaklaşık 100 kişi askıdaki ekmekleri almaya geliyor. Arka arda artırım yaptığımız vakit beşerler artık bir poğaça, bir açma, bir boyoz yiyemez hale geldi” dedi.
Türkiye’de buğday üretimindeki düşüşün ekmeğe artırım olarak yansıdığı görüşünü paylaşan Taşkın, “Üretim kalmadı artık. Çiftçilik diye bir şey kalmadı. Evvelce buğdayını yapıyorlardı, arpasını yapıyorlardı, her şey yapıyorlardı. Ancak artık bitti. Üretim olmadıktan sonra her şey zamlanacak” diye konuştu.
“EKMEK 4 LİRA OLUNCA ÖBÜR ESERLERİN DE FİYATI ARTIYOR”
İzmirli vatandaşlar da ekmeğe tekrar artırım beklentisi nedeniyle kaygılı. Artırım talebini üreticiler açısından haklı bulduğunu belirten emekli öğretmen Ayşe Şenkaya bilhassa kalabalık ailelerin ekmeğe artırım yapılmasından olumsuz etkilendiğine dikkat çekti.
Şenkaya “Un fiyatları çok artmış, onlar da haklılar lakin bu artırım çok fazla bir artırım. Yalnızca kendimizi değil diğerlerini da düşünmek zorundayız. Daha küçük aileler daha az etkilense de kalabalık bir ailenin meskenine giren ekmek sayısını düşünürseniz maliyet çok yüksek oluyor. Onun için ben ekmek artırımını çok fazla buluyorum. Yalnızca ekmek artırımı da değil, gelen artırımların hepsi fahiş” dedi.
“EKMEK ARTIK LÜKS OLDU NEREDEYSE”
Emekli Zuhal Özden ise ekmeğin fiyatının artmasının öteki besin eserlerinin de değerlenmesini tetikleyeceği kanısında. Özden “Ben 150 liraya bir markete girdiğim vakit, her şeyi çok ölçüde alır getirirdim. Lakin artık iki üç kalemde bitiyor. Ekmek en sona kalıyor benim için. Artık lüks oldu neredeyse. Ekmek 4 lira olunca başka eserler çok daha yüksek fiyatta oluyor. En başta ekmeğin ucuz olması gerekiyor. Çok nüfuslu beşerler ekmeği ucuz alırlarsa tahminen öbür besinlerine katık yapacaklar. Lakin baştan ekmek 4 lira olunca öbür besinlere da güç yetişeceğiz” tabirlerini kullandı.
“ÜRETİM MALİYETLERİ DÜŞÜRÜLMELİ”
Emekli çiftçi Selami Otomobilci da mazot fiyatları düşerse ekmek dahil tüm besin fiyatlarındaki pahalılığın sona ereceğini söyleyerek “Bu ekmek nereden geliyor? Bu para, çiftçiyi kurtarmıyor, üretim yapılamıyor. Ekmek şu anda ucuz, bu artırım yapılsa bile hala ucuz. Maliyetler çok yüksek. Bütün her şey mazota dayanıyor. Mazot düşsün her şey düşecek” diye konuştu.
“TMO SANAYİCİYİ YERİNE BUĞDAY ÜRETİCİSİNİ DESTEKLESİN”
Türkiye ekmeklik buğdayda yeterlilik oranı düşük kaldığı için iç pazara yönelik olarak ve buğday mamulleri ihracatı gayesiyle Dahilde Sürece Rejimi (DİR) kapsamında ithalat yapıyor. Lakin son periyotta Koronavirüsü salgını ve Rusya-Ukrayna savaşı nedeniyle global besin tedarik zincirinin sekteye uğraması ve besin ithalatının da giderek daha değerli hale gelmesi üzerine, Türkiye’nin buğday açığını dış ülkelerde buğday üreterek kapatması dahi gündeme gelmişti.
Türkiye’nin yerli üretimi arttırmak yerine ithalatı tercih ettiğini söyleyen tarım muharrirleri ise TMO tarafından yurtdışından yüksek fiyatla alınan buğdayın sübvanse edilerek sanayicilere verilmesi yerine buğday üreticilerine dayanak verilmesini istiyor.
